Szczegóły obiektu: Pióra w służbie buławy. O kancelariach i archiwaliach hetmańskich w XVIII w.

Instytucja dostarczająca:Platforma Otwartych Czasopism Naukowych UAM

Opis

Tytuł:
Pióra w służbie buławy. O kancelariach i archiwaliach hetmańskich w XVIII w.
Twórca:
Ciesielski, Tomasz
Opis:
W artykule przedstawiona została na tle kompetencji urzędy hetmańskiego dokumentacja wytwarzana przez kancelarie wojskowe działające przy hetmanach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w. Na początku tego stulecia w do największego rozrostu władzy buławy w całej historii istnienia urzędu. Nastąpiło to w sposób nieformalny, a na dodatek towarzyszyły liczne nadużycia ze strony osób dowodzących armiami koronną i litewską, co sprawiło, że w zatwierdzonych na sejmie 1717 r. konstytucjach, a przede wszystkim traktacie warszawskim pojawiły się zapisy ograniczające władzę hetmanów. Jednak tylko w niewielkim stopniu i dalej hetmani posiadali rozległe kompetencje, które zapewniały im pełnię władzy administracyjnej i sądowniczej nad wojskiem. Utrzymali ją do połowy lat 60. XVIII w. a dowodzi tego dokumentacja wojskowa wytworzona przez kancelarię działające przy hetmanach. W artykule omówiono tę dokumentacją, co do której nie można mieć wątpliwości, że miała charakter publiczny. Do pierwszej grupy zaliczoną dokumenty i akta związane z władzą administracyjną hetmanów: wydawane przez nich lub zatwierdzane regulaminy, przede wszystkim organizacyjne, rozkazy hetmańskie, przesyłane z oddziałów raporty o stanach osobowych, wyposażenia, czy ruchach kadrowych itp. Kolejna grupa, to dokumentacja finansowa związana z utrzymaniem obu armii (w tym także oddziałów noszących nazwę hetmańskich) i urzędu hetmańskiego. Do trzeciej zaliczono akta i korespondencję powstałą z związku z prowadzoną przez hetmanów działalnością dyplomatyczną. Do czwartej - wszelką dokumentację związaną z władzą dyscyplinarną i sądowniczą hetmanów, a do piątej - korespondencję służbową prowadzoną przez hetmanów z podkomendnymi, jak też z królem, ministrami i ważniejszymi urzędnikami państwowymi. Bogate w materiał źródłowy zachowane spuścizny archiwalne po hetmanach: Adamie Mikołaju Sieniawskim, Janie Klemensie Branickim, Michale Kazimierzu Radziwille oraz trzech przedstawicielach rodu Rzewuskich sprawujących w XVIII w. ten urząd, pozwalają stwierdzić, że dokumentacja wojskowa powstawała jako publiczna i w takim charakterze podlegała procesom archiwotwórczym w kancelariach hetmańskich. Zapewne za życia hetmanów dokumentacja wojskowa przechowywana była oddzielnie od pozostałych dokumentów i akt o charakterze publicznym, a tym bardziej prawno-majątkowych i rachunkowo-gospodarczych. Po śmierci hetmana zazwyczaj jednak ich spadkobiercy przestawali otaczać dokumentację wojskową specjalną troską, a traktując ją jako prywatną część masy spadkowej, dołączali do reszty pozostałej po zmarłym spuścizny aktowej, poddając ją wstępnym procesom archiwizacji. W konsekwencji tzw. archiwa hetmańskie zaczęły być traktowane jako prywatne, choć powstały jako publiczne. Dowodzi tego zmiana procesu archiwotwórczego zachodzącego w przypadku dokumentacji wojskowej po połowie lat 60. XVIII., gdy hetmani utracili realną władzę nad armiami Rzeczypospolitej na rzecz Komisji Wojskowej Koronnej i Komisji Wojskowej Litewskiej. Cała dokumentacja wojskowa zaczęła być wytwarzana i gromadzona w kancelariach najpierw komisji wojskowej, następnie Departamentu Wojskowego Rady Nieustającej i w końcu Komisji Wojskowej przy Straży Praw - instytucji, co do których nie ma wątpliwości, że były publiczne.
Dostępność obiektu:
Dostęp otwarty
Data:
2019.07.17
Typ:
info:eu-repo/semantics/article;
info:eu-repo/semantics/publishedVersion;
Artykuł naukowy
Język:
polski;
pol
Źródło:
Czasopismo Prawno-Historyczne; Vol. 70 No. 2 (2018); 213-247;
Czasopismo Prawno-Historyczne; Tom 70 Nr 2 (2018); 213-247;
2720-2186;
0070-2471
Format:
application/pdf
Wydawca:
Adam Mickiewicz University Poznan
Relacja: http://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/19366/19130
Temat i słowa kluczowe:
Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w.;
hetmani;
kancelaria wojskowa;
kancelaria hetmańska;
archiwalia hetmańskie;
archiwa prywatne
Identyfikator: http://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/19366
Dostawca danych:
Platforma Otwartych Czasopism Naukowych UAM

Podobne obiekty

Pióra w służbie buławy. O kancelariach i archiwaliach hetmańskich w XVIII w.

Twórca:Ciesielski, Tomasz

Data:2019.07.17

Rodzaj zawartości:pozostałe

Archiwa i Archiwalja w Województwie Śląskim

Twórca:Ludwik, Musioł

Data:1936

Rodzaj zawartości:obrazy

Archiwa. (Co mamy i na co jeszcze koniecznie zdobyć się powinniśmy)

Twórca:Kościński, Konstanty (1858-1914)

Data:1914

Rodzaj zawartości:teksty

I polacchi e le loro storie private negli archivi italiani e vaticani : atti del convegno, Roma 20-21 ottobre 2016 / Accademia Polacca delle Scienze. Biblioteca e Centro di Studi a Roma.

Data:2017.12.31 | 2017

Rodzaj zawartości:teksty

Czy mogę z tego skorzystać?:poproś o pozwolenie

Pióra w służbie buławy. Raz jeszcze o kancelarii i archiwum hetmańskim Stanisława Jabłonowskiego

Twórca:Sowa, Jan Jerzy

Data:2019.07.17

Rodzaj zawartości:pozostałe

Sobiesciana z archiwum hr. Przeździeckich w Warszawie opisał Jan Le

Twórca:Leniek, Jan (1857-1920)

Data:1883

Rodzaj zawartości:teksty

ŹRODŁA DO DZIEJOW WOJNY W INFLANTACH W LATACH 1625–1629 W ROSYJSKIEJ BIBLIOTECE PUBLICZNEJ W SANKT-PETERSBURGU, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. X, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2017.

Twórca:Przemysław Gawron

Data:2017

Rodzaj zawartości:teksty

Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego : [album]

Twórca:Bartoszewicz, Julian (1821-1870)

Data:1860 - 1866

Rodzaj zawartości:pozostałe

Federacja Bibliotek Cyfrowych

Szczegóły obiektu: Pióra w służbie buławy. O kancelariach i archiwaliach hetmańskich w XVIII w.

Opis

Podobne obiekty