Description

• Title:
  Herbarius
• Description:
  Herbarien enthalten die Abbildungen der Kräuter und Heilpflanzen nebst der Kommentare über ihre Anwendung und Wirkung. Solche Herbarien wurden in der Vergangenheit häufig mit Zusatztexten aus dem Bereich der allgemeinen Medizin und Astrologie verbunden. Wegen ihres medizinischen Charakters und der Möglichkeit praktischer Anwendung dieses Wissens wurden sie besonders begehrt und hochgeschätzt. Anfangs wurden sie im Lateinischen verfasst, wofür dieser Exemplar ein Beispiel ist. Das Inkunabel wurde in Passau vom bekannten Buchdrucker Johannes Petri (1441-1511) herausgegeben, der hauptsächlich medizinische und astronomische Werke (auch Kopernikus) verlegte. Unter den polnischen Inkunabeln ist das die einzige Auflage dieses Herbariums vom Jahre 1485. Zwei weitere stammen aus dem Jahre 1486 und befinden sich in den Sammlungen der Jagiellonischen Bibliothek in Krakau und Ossolinski-Nationalbibliothek (Ossolineum) in Breslau. Das Elbinger Exemplar befindet sich in der nationalen Inkunabelsammlung unter der Nummer Ip 27/10. Das beschriebene Druckerzeugnis nimmt im Editor- und Illustrationshinsicht Bezug auf das lateinische vom Jahre 1484 stammende in der Buchdruckerei P. Schöffer in Mainz herausgegebene Herbarium. Die in diesem Herbarium enthaltenen Holzschnitte waren noch nicht detailliert und eher schematisch, wurden trotzdem von den Zeitgenossen hochgeschätzt und wurden zum Muster für spätere Bücher dieser Arts, wie Leonhard Fuchs’ (1543, Mainz) und polnische Werke: „O ziołach i mocy ich“ von St. Falimierz (Krakau 1534) und „Herbarz to jest ziół opisanie“ von M. Siennik (Krakau, 1568). Die Inkunabel wurde in so genannten weichen Pergamenteinband eingebunden. Das Pergamentblatt wurde erneut als Einband genutzt. Ursprünglich war das ein zweiseitig beschriebenes Blatt eines deutschen Manuskripts. Der Einband wurde mit den ledernen Riemen zur Bindung von der Innenseite versehen– (sie blieben nicht erhalten);
  Zielnik zawiera rysunki ziół, ich opisy, a także komentarze traktujące o ich właściwościach leczniczych i zastosowaniach. Zielniki takie łączone były często również z tekstami dodatkowymi traktującymi o zagadnieniach medycyny i astrologii. Ze względu na medyczny charakter i praktyczne zastosowanie zawartych w nich informacji księgi te były wyjątkowo cenione i poszukiwane. Początkowo zielniki wydawano w j. łacińskim, czego przykładem jest najstarszy wolumin - inkunabuł Herbarius wydany w Passau w 1485r, drukowany przez znanego drukarza Johannesa Petriego (1441-1511), zajmującego się głównie drukiem ksiąg medycznych i astronomicznych (w tym również dzieł M. Kopernika). W zbiorach polskich inkunabułów jest to jedyny egzemplarz tego druku z roku 1485! Pozostałe zachowane to dwa druki z kolejnego, 1486 roku, ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie i Ossolineum we Wrocławiu. Elbląski egzemplarz notowany jest w katalogu inkunabułów polskich pod nr Ip 27/10. Opisywany druk pod względem edytorskim i ilustracyjnym w dużej mierze nawiązuje do łacińskiego dzieła Herbarium wydanego w 1484r u P.Schöffera w Moguncji. Zawarte w nim drzeworytnicze ilustracje są jeszcze mało szczegółowe i dość schematyczne jednak na tyle docenione przez ówczesnych iż były pierwowzorem dla późniejszych wydań ksiąg tego typu jak Herbarium Leonharda Fuchsa (Moguncja, 1534) i druki polskie O ziołach i mocy ich St.Falimierza (Kraków 1534) oraz Herbarz to jest ziół opisanie M.Siennika (Kraków 1568).Inkunabuł oprawiono w tzw. miękką oprawę pergaminową . Użyta do niej wtórnie, zapisana dwustronnie, pergaminowa karta pochodzi z niemieckiego rękopisu. Pierwotnie oprawę zaopatrzono w paski skórzane służące do zawiązywania od strony rowkowej – obecnie nie zachowane.
• Object availability:
  free access
• Rights:
  Gemeinfreiheit;
  Domena publiczna (public domain)
• Date:
  1485
• Type:
  Inkunabel (Frühdruck);
  inkunabuł
• Language:
  Latin;
  lat
• Source:
  Inc.II.4
• Format:
  image/vnd.djvu
• Subject:
  Naturwissenschaften;
  Herbarium;
  nauki przyrodnicze;
  zielnik
• Data provider:
  Elbląska Biblioteka Cyfrowa
• Can I use it?:
  yes
• Type:
  text